Тараа дою: Чаагай арбай далганын, чиге-тарааны, чочакты амзап…
вр кожуунну М.Б. Доржу аттыг тп ном санынга «Тараа дою» деп солун болгаш редиглиг хемчег болуп эрткенин ном саы дынаткан.
Тываны музей ажылыны хоочуну, биология эртемнерини кандидады, тп ном саныны ажылдакчызы Лаида Кара-ооловна чиге-тарааны кылырыны чажыттары-биле лежип, «Тараам турда тодуг-ла мен…» деп мастер-классты бодуну тыва н девискээриге эрттирген.
Соктаан чиге-тарааны кылыры элээн нарын. Баштай тарааны пашка ургаш, оо кырынче сугну тараа кырынче нгжеге чедир куткаш, хайындырар. Ону “тараа соолдурары” дээр. Дараазында кыскыжеге чедир изиткеш, пашка соолдуруп алгаш, тараазын бичиилеп кадыр, быжыр хоорар. Ону тараа хоорары дээр. Хоорган тарааны согаашка ургаш, хавы арылгыже чедир бала-биле соктаар. Ол аразында ийи-уш-даа катап хавыын (дгн) арыдыр деспи-биле челбиир. Ону “тараа челбиири” дээр. Слнде улуг хавындан адыра соктаан тарааны агартыр, арыдыр соктааш (шанааш) тарааны хевээнден агылай элгеп алыр. Ону “тараа элгээри” дээр.
Тарааны хевээн база чем кылып чиир. Ылагыя кск кк-хевек чиге-тарааны хевээ дендии амданныг, чыды безин чаагай болур. Ынчангаш соктаан чиге-тараадан тывалар агы-агы чемни кылып чип чорааннар.
Чиге-тараага бодаарга арбайдан, кызыл-тастан далганны соктап алыры белен. Биолог эртемден арбай кылырыны чажыттарын база кргкен. Баштай чиг арбайны азы чиге тарааны изиг пашка быжыр хооруп алыр. Дараазында согаашка ургаш база-ла бала-биле кежин арыдыр шанааш (соктааш), дгн челбип кааптар. Слнде улуг картындан адыра соктап, челбип алган тараазын далганнай соктаар (шанаар) азы хол дээрбези-биле далганнай тыртып алыр.
Быжырган хлеб орнунга тываларны кылып чип чораан далганын, тараазын ынчаар кылып алыр чораан. Ону тываларны национал ажы-чемини бир кол хевири деп чугаалаза чазыг болбас.
Амданныг, чаагай арбай далганын, чиге-тарааны, чочакты амзап, чооглап олура ажылдакчылар боттарыны аразында тыва улусту аас-чогаалынга: тыва аъш-чем, эдилелдер дугайында легер домактажып, тывызыктажып, тараа дугайында шлктеп, ырыларны кседип мрейлешкен.
Тыва чонну бо чачылын моон-даа согаар нептередири-биле кожуун чергелиг «Тараа дою» деп фестивальды эрттирери чугула дээрзин киржикчилер демдеглээн.
