г-бле – тыва кижини амыдыралыны сз

г-бле – тыва кижини амыдыралыны сз

г-бле – тыва кижини амыдыралыны сз

Тыва Республиканы Национал архиви гбелеривисти г-блезинге, ажы-тлнге, трел-дрглнге, арат-чонунга хумагалыг байдалыны ёзу-чачылдары-биле таныштырылгазы.

Оо университеттери

Сува биле Новандыкты чагыс-ла бай чвези уруглар. Оларга барык чыл санында-ла уруг трттннер турган. Ынчап чорза-чорза ажы-тл гге сыышпастап, чемге чединместеп эгелээн. Ынчан Новадык кадайынга мынча деп смелээн:

- Часкымны Кнчмаа угбайга азырандаа бериптээлем. Олар чгле чагыс уруглуг болгай. Бистии база стр азырап-ла каайлар, хей-ле ону мааа аштадып чоор бис. Уруг ам-даа бичии болгай, ынчангаш чаа авазынга чачыга бээр ийнен.

Ийи харлыг Часкымны салым-хуузу ынчаар шиитпирлеттине берген. Адазы уруун ушкарып алгаш, Чаа-Хлче чоруп каан. Олар боттары ынчан Чн-Хемчикти Ийме сумузунга чурттап турганнар.

Кнчмаа хенертен аксыны кежиинге амырап, уругну бодуну уруу-биле дмей стрп эгелээн. Бо бгн болуп турганындан бээр чартык чс чыл ажа берген, а Монгуш Часкым азыраан иезини канчаар эргеледип-чассыдып, чылыг сстерни чугаалап чораанын ам-даа сактып чоруур.

Ажылгыр, угаангыр, бг-ле чаа чвеге сундулуг Кнчмаа уруун база боду ышкаш стрерин оралдажып чораан. 1930 чылда трээн дылыны кырынга чаа бижик тыптып кээрге, иешкилер бижик ренир блгмге киир бижидип алырга кым-даа ону элдепсинип кайгаваан.

Часкым хндс хой кадарар, а кежээ блгмче халып каар турган. Отту долгандыр олуруп алган улуг-даа, аныяк-даа араттар ренип эгелээн.

- Калбак шуугайны баштай с-биле, оо соонда хл-биле чаггаш, ааа ыяш-биле жктерни, саннарны бижип турган бис – деп, Монгуш Чымбаевна чугаалап олурар, - шуугайывысты, бижиир ыяжывысты ап алгаш, хлд хапка ургаш, курувуска азынгаш, ст база курлавылап алгаш, бижиир ыяштарывысты идик хончузунга суккаш, хоювусту ховуже алгаш нптер чораан бис. Хой оъттап чорда бир черге олуруп алгаш, база-ла ренип кириптер турган бис.

Бир катап Часкымны партия эге организациязыны секретары келдиртип алгаш, Москваже ренип чоруурун саналдаан.

Чадаанага келгеш, оортан Кызылче чорупкан. Ааа элээн хй оолдар, уругларны чыггаш, Москваже чорударынче белеткей берген. Майыктааш, тон, брт дээн ышкаш каш хептерни берип каан. Усинск оруу-биле тергелиг чоруп кааннар. Абаканга баргаш, тыва оолдар, кыстар демир-орукка олурупкаш, каш хонганда Москваже чеде берген. Чн чук улустарыны ренир черинге ренип эгелээннер.

Москвадан ээп келгеш, Бии-Хем районну Тарлаг суурунга партия организациязыны секратарынга ажылдай берген.

1943 чылда Монгуш Чымбаевна Часкымны ТАРН-ны Тп Комитединге херээженнер килдизини эргелекчизинге ажылдаарын саналдаан.

Монгуш Чымбаевна болгаш оо ашаа Салчак Сазынмаевич Шалчыма (Тыва АССР-ни Дээди Судуну кежигн) ш уругларны стрп кижизиткен. Светланазы библиотека институдун дооскан, культура министерствозунда, пей-оол кинотехникум соонда радио дамчыдылга болгаш телевидение комитединде ажылдап турарлар. Э бичии уруу Рая алдыгы классты реникчизи.

Монгуш Чымбаевна Часкым кижилерге дуза чедирер дээш сагыш-човаашкын-биле долган амыдыралды улуг университедин дооскан.

В. Межова. Номдан знд.

Номдан чурук.

- Тываны алдарлыг херээженнери. – Редактор Сонам С.С. – Тываны ном ндрер чери. – Кызыл-1967. - 67-72-ги арыннар.

Источник: Telegram-канал "TMG ТуваМедиаГрупп"

Топ

Лента новостей