Бгн «Делегейни дириг эртинези» хндлг атты эдилекчизи, Могуш Борахович Кенин-Лопсан чораан болза, бо чылды апрель 10-да 100 харлаар турган.
Тыва ндезин культура тв улуг гбевисти мугур хар харлаан юбилейлиг чылында, оо кылып чораан ажыл-ижин, арттырган нелеп четпес алдын жезин аныяк-скенге, чонга чырык сактыышкынны оттуруп, оо допчу намдары-биле таныштырар-дыр бис.
Могуш Бора-Х оглу Кенин-Лопсан – эртемден, шинчилекчи, этнограф, тг эртемнерини доктору, Тываны Дээди хамы, Тываны Улусту чогаалчызы. Тываны Баштыыны – Чазааны даргазыны С.А. Сарыг-оол аттыг чогаал шаналыны лауреады. «Улустарны найыралы», II чаданы «Ада-чуртунга ачы-хавыязы дээш», I чаданы «Буян-Бадыргы» орденнерни эдилекчизи.
М.Б. Кенин-Лопсан 1925 чылды апрель 10-да Чн-Хемчик кожуунну Хндергей сумузунда Чаш-Тал деп черге трттнген. Адазы, Могуш Бора-Х Келдегей оглу ачы, тоолчу болгаш чер чарыкчызы чораан. Авазы, Могуш Сендинмаа Шиижек уруу тоолчу болгаш ус-шевер чораан. Тос ажы-тлдг г-блени алды дугаар оглу.
Могуш Кенин-Лопсан 1947 чылда Кызылды 2 дугаар ортумак школазын дооскаш, Ленинград университедини Чн чк факультедини филология салбырынче ренип кирип алган. Университетти 1952 чылда чедиишкинниг дооскаш, Кызылды башкы училищезинге тыва дыл, чогаал болгаш педагогика башкызы болуп ажылдаан. Тываны ном ндрер черинге редакторлап база ажылдаан. Ол хй санныг романнарны, шлктер, рассказтар болгаш балладалар чыындыларыны автору.
1964 чылда М. Кенин-Лопсан Тываны музейинге улуг эртем ажылдакчызы болуп ажылдап эгелээн. 1982 чылда “Тыва хамнаашкынны сюжеди болгаш поэтиказы” деп темага кандидат эртем чадазын база оо соонда 1997 чылда “Тыва хамнаашкынны этнографтыг шинчилээшкиннини айтырыглары: хамнаашкынны аас чогаалынга даянып” деп темага доктор атты камгалап алган. Тыва хамнаашкынга тураскааткан дыка хй монографияларны автору. Бо темага лекция номчуп, делгелгезин кргзп, Австрияга, Швейцарияга, Бельгияга, Германияга, Италияга, АКШ-ка чораан. Хамнаашкын шинчилелини американ фондузу 1994 чылда ааа «Хамнаашкынны дириг эртинези» деп атты тывыскан, ындыг ат делегейде чгле ш кижиде бар.
М. Кенин-Лопсан хй чылдар тургузунда тыва ндезин культураны шинчилеп, ренип, оо бот-тускайлыын илередип, салгалдарга гбелерни сагыш-сеткил культуразыны нчзн арттырып, дамчыдып бээри-биле улуг лг-хуузун киирип, эвээш эвес ажылдарны чорудуп, чырыкче номнарны ндрген.
Монгуш Борахович тыва кижини амыдыралыны чадаларын (трттнери, зери, чок апаары), оо сайзыралын, долгандыр бойдус-биле тудуш харылзаазын, кшкн амыдыралды зээ – кдээ ажыл-ишти, оран-савазын тодаргайлыы-биле шинчилеп, бижээн.Салгалдан салгалче дамчып келген чаагай езу-чачылдарга – чаш уругну кижизидери,мал азыраары, оран-тады дагыыры, кжерини чурумнары, куда-дой джрери, алгыш-йрээлдер дээш оон-даа ске хамааржыр. Бо бгдени долузу-биле шинчилеп, чыып, тайылбыр ажылдарын чорудуп, бар кжн, дыжын харамнанмайн, чуртталгазыны улуг кезиин бодуну чонуну культуразын арттырып, нептереп тарадырынга бараалгадып чораан.